تالاب انزلی، از تالاب های ثبت شده در کنوانسیون رامسر، چندی است دچار مشکلات از نوع تالابی شده است. هر روز خبرهای جدیدی از این تالاب و تالاب های شبیه به آن شنیده می شود که حفاظت از آن را زیر سوال می برد. تالاب انزلی، واقع در شهر انزلی همانند دیگر تالاب ها زیستگاه انواع و اقسام گونه های دریایی است، گونه هایی که تعداد رفته هایشان از پنج نوع از ماهی های تالاب در معرض خطر انقراض اند، ماهی هایی که برخی شان مصرف اقتصادی دارند و برخی نه. صید بی رویه و آلودگی های ورودی به تالاب از رودهایی که به آن می ریزد عوامل خطرساز زندگی ماهی ها و دیگر موجودات دریایی تالاب محسوب می شوند. دکتر علیرضا کشوردوست در این خصوص به ایسنا گفته است: «بسیاری از ماهیان که زیستگاه اختصاصی و عمده آنها تالاب انزلی است، صدمات بسیاری دیده اند. سس ماهی خزری، ماهی آزاد و ماهی سیم چشم سفید ماهی های اقتصادی این تالاب اند و رفتگر ماهی و ماهی نوخاره ماهیان غیر اقتصادی. »

این استاد دانشگاه با در نظر گرفتن نیاز این گونه ها به میزان حفاظت بیشتر، اعلام کرده است میزان صید این گونه ها کاهش یافته است و همچنین آنها را در طبقه های در خطر انقراض، آسیب پذیر، نیاز به حفاظت و نزدیک به تهدید تقسیم بندی می کند.

وی همچنین معتقد است: «براساس این تقسیم بندی هفت گونه از ماهیان تالاب جزو گونه های آسیب پذیر هستند که اگر عوامل تهدیدکننده نظیر آلودگی های مختلف و صید بی رویه همچنان ادامه یابد آنها را به سمت وضعیت انقراض سوق می دهد که این گونه ها را تاس ماهی ایرانی، اوزون برون از ماهیان خاویاری، ماهی سیم معمولی، سوف حاجی طرخان و سوف سفید که همگی از گونه های اقتصادی هستند و دو گونه دیگر غیراقتصادی می توان گاو ماهی و قزل آلای خال قرمز را نام برد. گونه هایی از ماهیان که نیاز به حفاظت دارند سس ماهی سرگنده، سرخ باله، اردک ماهی از ماهیان اقتصادی و شمشیر ماهی آب شیرین و ماهی ریز نقره یی هستند. چند گونه از ماهیان حوزه تالاب انزلی هم هستند که وضعیت مطلوبی ندارند که از جمله آنها می توان شاه کولی، کولمه، مارماهی دهان گرد، سس ماهی کورا و رفتگر ماهی طلایی را نام برد.»دکتر اسماعیل کهرم، دیگر کارشناس محیط زیست اما معتقد است با روند فعلی تالاب انزلی انتظار داریم همه گونه های تالاب در معرض خطر انقراض باشند، نه تنها پنج گونه. وی که تالاب انزلی را چون شیرخوارگاهی برای گونه های دریایی خزر می داند ، گفت: «تالاب های چسبیده به دریا، تالاب هایی اند که از آنها به عنوان شیرخوارگاه دریایی یاد می کنند، تالاب انزلی و امیرکلایه از این دست تالاب ها هستند. به این ترتیب که ماهی های دریایی هنگام تخم ریزی، تخم شان را درون آب شیرین تالاب رها می کنند، وقتی ماهی ها متولد شدند و به اندازه انگشتانه شدند، راهی دریا می شوند.

  این مرحله از حساس ترین مراحل زندگی این گونه ها محسوب می شود که متاسفانه مجبورند حساس ترین مرحله رشدشان را در زیستگاهی آلوده سر کنند و این خطر انقراض شان را بالامی برد.»کهرم که تعداد گونه های تالاب انزلی را 20 تا 21 گونه می داند، ادامه داد: «این 21 گونه، گونه هایی اند که به طور دایم در تالاب زندگی می کنند و جدای از گونه هایی اند که پس از تولد و رشد اولیه راهی دریا می شوند. خانه این 21 گونه در تالاب انزلی است، تالابی که وضع خوبی ندارد و از رودهایی چون زرجوب و جواهر رود که آلوده ترین رودخانه های جهان اعلام شده اند، تغذیه می شود. این آلودگی ها وقتی وارد تالاب می شود، تالاب را به حوضی آلوده مبدل می کند که عمده ترین کارش از بین بردن گونه های جانوری و گیاهی آن است.»نی های موجود در تالاب دومین عامل آلودگی تالاب از نگاه کهرم است، نی هایی که در نگاه اول شاید آلودگی را به ذهن متبادر نکند. این کارشناس معتقد است: «با ورود مستقیم فاضلاب خانه های اطراف تالاب به آن، مواد غذایی مناسب برای رشد نی های تالاب فراهم می شود و این نی ها با رشد بیش از حد، همه اکسیژن آب را مصرف می کنند و باعث خفگی ماهی ها می شوند. علاوه بر نی ها، آزولایا عدسک آبی، گیاهی است که چند میلی متر بیشتر طول ندارد اما چون بختکی روی تالاب انزلی افتاده و همه فضای آب را اشغال کرده است: مالک جدید قلمرو انزلی که صاحب آب، نور، غذا و اکسیژن آب شده است و بقیه موجودات را از حق حیات محروم می کند. این روزها هر جای تالاب را که نگاه کنیم، از ضخامت 20 سانتی متری تا یک متری روی آب را می بینیم که در اختیار آزولاها قرار گرفته و رسما جای بقیه زندگی می کنند. این عوامل دست به دست هم می دهند و تالاب انزلی را از زیستگاهی مناسب برای گونه های جانوری به مکانی غیر قابل حیات تبدیل می کند و تعداد ماهی های در معرض خطر این تالاب و دریای خزر را روز به روز بیشتر می کند. با این روند دیگر نمی توانیم بگوییم تنها 5 گونه از گونه های تالاب در معرض خطر انقراض اند، می توانیم بگوییم همه گونه ها در معرض خطرند و اگر این روند ادامه دار شود به زودی منقرض می شوند.»

وجود گونه های مختلف آبزی در تالاب ها، نقش مهمی در پالایش و توان اکولوژیکی تالاب دارند، تا آنجا که پیوستگی زنجیره غذایی موجود در این تالاب ها دارای اهمیت اقتصادی است و از بین رفتن هر گونه، موجب ناقص شدن این زنجیره و در نهایت ایجاد تاثیر منفی بر محیط زیست تالاب و پیامدهای دیگر ناشی از آن می شود. آلودگی های آبی رودخانه های ورودی تالاب که مقام اول جهان را از آن خود کرده اند، می تواند نقش بسزایی در مرگ و میر ماهی ها و دیگر گونه های دریایی اعم از گیاهی و جانوری باشد، رودخانه هایی که روزگاری نه چندان دور آنقدر زلال بودند که نام شان را زرجوب نهادند: زرجوبی که از میان شهر می گذشت و مردم برای ماهیگیری صف می کشیدند امروز جز آب باریکه یی نیست که از چند متری اش نمی توان عبور کرد، بس که بوی فاضلابش آزار دهنده است.